Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluk veya iki uçlu duygudurum bozukluğu (önceki isimlendirmesi ile manik depresyon) her biri günlerden haftalara kadar süren depresif ve manik periyotlar ile karakterize edilen, bireyin tamamıyla sağlıklı bir duygudurum (ötimik) vaziyetine de girebildiği, bir psikiyatrik bozukluktur.

Toplumda görülme sıklığı % 2-3’dür. Sıklıkla genç erişkinlikte 15-35 yaş aralığında ortaya çıkar, kadın ve erkekte eşit olarak görülmektedir.

Kişinin ruh halinde çarpıcı değişikliklere yol açan yükselme ve alçalma dönemleri, depresif ve manik ‘ataklar’ olarak tanımlanmaktadır. Bazı kişiler depresyona ya da maniye daha yatkın olurken bazı kişilerde belirtiler, iki uç duygu durum arasında gidip gelme (karma epizot) şeklinde olabilmektedir. Bipolar bozukluk evreleri şu şekildedir:

Mani dönem: Kişinin aşırı enerjik, konuşkan, hareketli hissettiği, kendini güçlü olarak tanımladığı bir dönemdir.

Depresif dönem: Kişi hayattan keyif almamaya başlar, sürekli olarak yakınır ve mutsuz olduğu bir dönemdir.

Karma dönem: Mani ve depresif semptomlarının aynı anda bulunduğu ve karışık belirtilerin olduğu dönemdir.

Mani Dönemi

Mani, hayatın akışına aykırı bir anormallik gösterecek şekilde en az bir hafta süresince \\\’yükselen\\\’ duygudurumu tecrübe edilmesi olarak tanımlanabilir. Bu duygudurumu, öforiden (yerinde duramama, zindelik hissiyatı, mutluluktan uçma vb.) deliryuma (bilincin ve algının kaybolması hali, hezeyan vb.) uzanan bir yelpaze içindedir.

Belirtiler:

• Uyku problemleri (uyku ihtiyacında azalma)
• Oldukça yükselmiş (öforik) duygudurum
• Artmış enerji, etkinlikler ve yerinde duramama hali
• Konsantrasyonda azalma
• Cinsel istek artışı
• Çok para harcama
• Kişinin kendi kabiliyeti konusunda gerçek olmayan inanışlara sahip olması
• Yargılama kapasitesinde azalma
• Düşünme ve konuşma içeriğinde artış
• Tahrik edici, uygun olmayan davranışlarda artış
• Alkol ve madde kullanımında artış

Bipolar belirtilerinin üç veya daha fazlasının her gün görülmesi ve bir hafta veya daha uzun sürmesi gerekmektedir. Mani dönemi ani başlar ve tedavi edilmezse haftalarca sürebilir. Kişi genelde mani dönemi yaşarken hasta olduğunu fark etmez ya da tedaviyi reddetme eğilimindedir.

Manik atağın başlangıcında ya da bağımsız bir atak olarak maninin tüm semptomlarını en az dört gün süreyle görüldüğü durum hipomanidir. Hipomanide belirtiler daha hafiftir ve genellikle kişinin okul, iş ve sosyal işlevselliğini bozmaz.

Hipomani veya manide uyku ihtiyacının azalması, muhakemenin zayıflaması, çok hızlı ve abartılı konuşma görülebilir.

Depresif Dönem

Depresif dönemde en az beş belirtinin iki hafta ya da daha fazla sürmesi beklenir. Üzüntü, öfke ve alınganlık, zevk alınan aktivitelere ilgisizlik, aşırı ya da yersiz suçluluk hissi, umutsuzluk, aşırı uyumak ya da uykusuzluk, iştah ve/veya kiloda değişimler, bitkinlik, zihinsel odaklanmada zorlanma, kendinden nefret etme veyahut değersizlik hissi, ölümü sıkça düşünmek ve intihar planı yapmak. Ağır vakalarda, delüzyon ve halüsinasyon gibi psikoz belirtileri de görülebilir. Bir depresif dönem, en az iki hafta sürmektedir; tedavi edilmediği takdirde intihar ile neticelenebilir.

Belirtiler:

• Umutsuz ve karamsar olma
• Üzgün endişeli ve mutsuz hissetme
• Yaşamdan zevk alamama
• Enerji azlığı
• Unutkanlık
• Konsantrasyon güçlüğü
• Değersizlik hissi
• İştah değişikliği; kilo kaybı ya da kilo alımı
• Fazla uyuma, uykuya dalmakta güçlük çekme, geceleri sık uyanma
• Çaresizlik ve değersizlik hisleri
• Ölüm ya da intihar düşünceleri

Bipolar Bozukluk Nedenleri 

• Hastalığın ortaya çıkmasında ortalama  2/3 oranında genetik nedenler sorumludur.
• Nedenlerden bir diğeri ise beyinde hücreler arası iletiyi sağlayan kimyasal maddelerin taşınmasında veya düzeylerinde ortaya çıkan değişikliklerdir.
• Stresli veya travmatik olaylar da bozukluğun ilk hastalık döneminin ortaya çıkmasına neden olması muhtemeldir. Ayrıca atakları tetikler.
•  Bu tür olaylara ailede görülen bir ölüm, işini kaybetmek, doğum veya taşınma örnektir.

Mevsimsellik ve Bipolar Bozukluk

• İki uçlu bozukluğun seyrindeki en önemli özelliklerden birisi ise mevsimsellik göstermesidir.
• Mevsimsel özellik olarak hastalar ilkbahar – yaz aylarında taşkınlık, coşku yaşar. Öte yandan sonbahar – kış aylarında ise çökkünlük, durgunluk içine girerler.
• Özellikle ilkbahardan yaz aylarına geçiş hastaların alevlenmesi açısından en riskli dönemdir.
• Hastaların yaklaşık dörtte biri bu mevsimsel özellik nedeniyle içinde bulunduğumuz ilkbaharın son günleri, yazın ilk günlerinde kötüleşirler.
• Hastalarda dürtüsel, tepkisel davranışlar, saldırganlık eğiliminde artma, öfke patlamaları, aşırı para harcama, taşkınlık olur.
• Bunların yanı sıra zaman zaman intihar eğilimi olur. Ayrıca kendine zarar verme davranışı da muhtemeldir. İntihar bu dönem için çok yüksek oranlarda olmasa bile, artmış risk yönünden dikkatli olmakta yarar vardır. Hatta bu mevsimde hastaların dikkatleri daha bozuk olur. Sonuç olarak, bu mevsim hastaların hastalanma eşikleri göreceli olarak düşük olmaktadır ve buna bağlı olarak da hem kendisine hem çevresindeki kişilere zarar verme riski taşıyan davranışlar gösterme riski taşırlar.

Tedavisi

Tedavi edilmediği durumda ağır bir seyir izleyebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bipolar Bozukluk bazı kişilerde mevsimsel bir dalgalanma gösterir. Umumiyetle sonbahar ve kış, depresif durumun, ilkbahar aylarıysa manik atakların gözlendiği aylardır. Nadiren tersi de olur.

Bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan ilaçlar temel olarak üç sınıftır. Bunlar:

• Lityum, valproik asit, lamotrijin gibi duygudurum dengeleyici ilaçlar,
• Antipsikotikler ve
• Antidepresanlardır.

Kimi hastalarda tedavi sadece duygu durum dengeleyicisi ilaçlarla olur. Aynı zamanda, bu ilaçlar antidepresan ve antipsikotik ilaçlarla birlikte verilir. Hangi ilaç grubunun kullanılacağına kararı hastanın semptomlarına göredir. Esas olarak ilaçlar birincil tedavidir. Bununla birlikte, hastanın tedavisinde psikoterapi önemli bir rol oynar. Böylelikle hasta geçmiş atakların yarattığı kişisel ve sosyal zararları anlar. Ayrıca hastalığını kabul etmeye içgörü kazanır. Her şeyin ötesinde gelecekte yaşayabilecekleriyle daha iyi başa çıkmayı öğrenir.

Yineleyen hastalık dönemleri (mani, depresyon, hipomani gibi) nedeniyle duygudurum dengeleyici ilaçların doktor kontrolünde uzun yıllar alınması gerekir. Tedavi süreci, düzenli ve sürekli doktor kontrolünde olmalıdır. İlaç kan düzeylerini takip etmek de gerekir.