DEHB, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun kısaltmasıdır. Bu, çocuklukta başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle karakterize bir nörogelişimsel bozukluktur. Bununla birlikte çoğu zaman teşhisi yetişkinlikte de konur. DEHB, çoğu zaman bireyin günlük yaşamını, akademik performansını ve sosyal ilişkilerini etkiler.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu\\\’nun (DEHB) tarihçesi, psikiyatri ve nöroloji alanındaki gelişmelere paralel olarak şekillenmiştir. DEHB’nin kavramsal temelleri yüzyıllar öncesine dayansa da, modern anlamda tanımlanması ve anlaşılması zamanla gelişmiştir:
1. Erken Dönem Gözlemler (19. yüzyıl öncesi)
- İlk kez 1798\\\’de İskoç doktor Alexander Crichton, dikkat eksikliği benzeri belirtileri tanımlamıştır. İlaveten Crichton, bazı bireylerin dikkatlerini sürdürememesi ve kolayca dağılmalarından bahsetmiştir.
- 1844 yılında Heinrich Hoffmann adlı bir Alman hekim, hiperaktivite belirtilerine benzeyen davranışları bir çocuk hikayesinde (\\\”Fidgety Phil\\\”) anlatmıştır. Bu hikaye, erken dönemde hiperaktivite ile ilgili gözlemleri yansıtır.
2. Tıbbi Literatürde İlk Tanımlar (20. yüzyıl başları)
- 1902: İngiliz pediatri uzmanı Sir George Still, dürtüsellik ve dikkat eksikliği davranışlarını incelemiş ve bunları çocuklarda ahlaki bir kontrol eksikliği olarak yorumlamıştır. Bu, DEHB\\\’nin modern tıbbi literatürdeki ilk tanımıdır.
- 1917-1918: İlk Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında \\\”ensefalit salgını\\\” (beyin iltihabı) geçiren çocuklarda hiperaktivite ve dikkat sorunları görülmüştür. Bu durum \\\”organik dürtü kontrol bozukluğu\\\” olarak adlandırılmış ve DEHB\\\’nin beyin temelli olabileceğine dair ilk ipuçları elde edilmiştir.
3. DEHB Tanı ve Sınıflandırma (1950-1980)
- 1950\\\’ler: DEHB\\\’ye benzer belirtiler, \\\”Minimal Beyin Disfonksiyonu (MBD)\\\” adıyla sınıflandırıldı. Bu terim, sinir sistemi işlev bozukluğuna bağlı belirtileri ifade ediyordu.
- 1960\\\’lar: Hiperaktivite ön plana çıktı ve \\\”Hiperkinetik Dürtü Bozukluğu\\\” adı gündeme geldi. Bu dönemde, özellikle çocuklarda görülen aşırı hareketlilik ve dikkat sorunlarıyla ilgili tanılar artmaya başladı.
- 1970\\\’ler: İlaç tedavisi, özellikle metilfenidat (Ritalin), DEHB için yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Bunun yanı sıra, psikososyal ve davranışsal terapilere ilgi artmıştır.
4. Modern DEHB Tanımı ve Gelişimi (1980 sonrası)
- 1980: Amerikan Psikiyatri Birliği\\\’nin DSM-III\\\’ünde (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı), bozukluk ilk kez \\\”Dikkat Eksikliği Bozukluğu (ADD)\\\” olarak sınıflandırılmıştır. Hiperaktivite ayrı bir alt tip olarak değerlendirilmiştir.
- 1987: DSM-III-R’de, bozukluğun adı \\\”Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)\\\” olarak güncellenmiştir. Böylece dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüselliğin bir arada olduğu bir tanı sistemi ortaya çıkmıştır.
- 1994: DSM-IV’te, DEHB\\\’nin alt türleri tanımlanmıştır:
- Dikkatsizliğin önde olduğu tip
- Hiperaktivite-dürtüselliğin önde olduğu tip
- Birleşik tip
5. Günümüzde DEHB (21. yüzyıl)
- DEHB, artık yalnızca çocukluk dönemiyle sınırlı bir bozukluk olarak görülmemektedir. Yetişkinlerde de devam edebileceği ve yaşamın farklı alanlarını etkileyebileceği anlaşılmıştır.
- Dahası beyin görüntüleme teknikleri, DEHB\\\’nin nörobiyolojik temellerini anlamada önemli rol oynamıştır. Özellikle dikkat ve dürtü kontrolünden sorumlu olan beyin bölgelerindeki (örneğin, prefrontal korteks) farklılıklar araştırılmaktadır.
- Ayrıca genetik araştırmalar, DEHB\\\’nin kalıtsal bir bileşeni olduğunu göstermiştir.
Sonuç
Özetle DEHB, başlangıçta bir \\\”ahlaki kontrol eksikliği\\\” veya \\\”davranışsal problem\\\” olarak görülse de, zamanla nörobiyolojik bir temele dayandığı ve çevresel faktörlerle etkileşim içinde olduğu anlaşılmıştır. Artık DEHB\\\’nin tanı ve tedavisinde multidisipliner yaklaşımlar kullanılmakta ve bireye özgü çözümler sunulmaktadır.