Cinsel işlev bozuklukları, cinsel yanıt döngüsünün herhangi bir aşamasında ortaya çıkan ve kişinin cinsel yaşamını olumsuz etkileyen sorunlar olarak tanımlanabilir. Klasik olarak cinsel yanıt döngüsü genellikle dört aşamadan oluşur: arzu (istek), uyarılma, orgazm ve çözülme. Bu bozukluklar bu aşamalardan birinde ya da birkaçında sorun yaşanması durumunda ortaya çıkar.
Cinsel İşlev Bozuklukları Türleri
- Cinsel Arzu Bozuklukları
- Hiposeksüalite (Azalmış Cinsel Arzu Bozukluğu): Cinsel isteğin azalması veya kaybolması.
- Aseksüalite (Cinsel Arzunun Hiç Olmaması): Kişinin cinsel ilişkiye dair istek duymaması.
- Cinsel Uyarılma Bozuklukları
- Kadınlarda cinsel uyarılmanın yetersizliği (vajinal ıslanma ya da cinsel yanıtın olmaması).
- Erkeklerde erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu).
- Orgazm Bozuklukları
- Kadınlarda orgazma ulaşamama (anorgazmi).
- Erkeklerde geç boşalma veya orgazm olamama.
- Erken boşalma (prematür ejakülasyon).
- Ağrılı Cinsel İlişki Bozuklukları
- Kadınlarda vajinismus (vajinal kasların istemsiz kasılması).
- Disparoni (cinsel ilişki sırasında ağrı).
Cinsel İşlev Bozuklukları Olası Nedenler
Fiziksel, psikolojik veya ilişkiye bağlı nedenleri olabilir:
- Fiziksel Nedenler: Kronik hastalıklar (diyabet, hipertansiyon), hormonal dengesizlikler, nörolojik hastalıklar, ilaç yan etkileri.
- Psikolojik Nedenler: Depresyon, kaygı bozuklukları, travma, stres, özgüven sorunları.
- İlişki Sorunları: Partnerle uyumsuzluk, iletişim problemleri, duygusal yakınlığın azalması.
Tedavi Yöntemleri
- Tıbbi Tedavi:
- Hormonal tedaviler, ilaç değişiklikleri veya sertleşme sorunu için kullanılan ilaçlar.
- Fiziksel sorunlara yönelik cerrahi müdahaleler.
- Psikoterapi:
- Bireysel veya çift terapisi.
- Cinsel terapi: Cinsel işlev bozukluklarına özel müdahaleler.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Düzenli egzersiz, dengeli beslenme.
- Sigara ve alkol tüketiminin azaltılması.
- Cinsel Eğitim:
- Kişinin kendi bedeni ve cinsel işlevler hakkında bilgi edinmesi.
- Partnerle açık iletişim kurmanın öğrenilmesi.
Cinsel işlev bozukluğu yaşayan bireyler, utanma ya da çekinme gibi duygular nedeniyle yardım arayışında bulunmaktan kaçınabilir. Ancak bu sorunların tedavi edilebilir olduğu unutulmamalıdır. Uzman bir doktora veya cinsel terapiste başvurmak önemlidir.
DSM-5\\\’te Cinsel İşlev Bozuklukları
DSM-5\\\’te (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, 5. Baskı) cinsel işlev bozuklukları, cinsel yanıt döngüsündeki belirli bozuklukları tanımlamak için kullanılır ve genellikle altı ay veya daha uzun süredir devam eden belirtilerle karakterize edilir. Bu tanılar, klinik olarak belirgin sıkıntıya veya kişiler arası sorunlara neden olmalıdır. İşte DSM-5\\\’e göre cinsel işlev bozuklukları:
1. Kadında Cinsel İlgi ve Uyarılma Bozukluğu (Female Sexual Interest/Arousal Disorder)
- Belirtiler: Cinsel ilgi veya uyarılmanın azalması. Cinsel düşüncelerin azalması, cinsel aktiviteye yönelik isteksizlik, genital veya genital olmayan uyarılmaya tepki vermede yetersizlik gibi semptomlarla kendini gösterir.
- Nedenleri: Hormonal dengesizlikler, psikolojik stres, ilişki sorunları, kültürel faktörler.
2. Erkekte Hipoaktif Cinsel Arzu Bozukluğu (Male Hypoactive Sexual Desire Disorder)
- Belirtiler: Cinsel düşüncelerin ve arzunun sürekli veya tekrarlayan şekilde düşük olması.
- Nedenleri: Hormonal değişiklikler, depresyon, anksiyete, ilaç yan etkileri.
3. Erektil Bozukluk (Erectile Disorder)
- Belirtiler: Cinsel ilişki sırasında yeterli bir ereksiyon sağlayamama veya sürdürememe.
- Nedenleri: Damar hastalıkları, diyabet, stres, performans kaygısı.
4. Kadında Orgazm Bozukluğu (Female Orgasmic Disorder)
- Belirtiler: Orgazma ulaşmada belirgin bir gecikme, orgazm yoğunluğunun azalması ya da orgazm olamama.
- Nedenleri: Psikolojik faktörler, cinsel deneyim eksikliği, ilişki sorunları.
5. Erken Boşalma (Premature Ejaculation)
- Belirtiler: Cinsel ilişkinin başlamasından itibaren yaklaşık bir dakika içinde veya kişinin istediğinden önce boşalma.
- Nedenleri: Genetik yatkınlık, performans kaygısı, biyolojik duyarlılık.
6. Gecikmiş Boşalma (Delayed Ejaculation)
- Belirtiler: Cinsel ilişki sırasında boşalmanın belirgin şekilde gecikmesi veya olmaması.
- Nedenleri: İlaçlar, nörolojik rahatsızlıklar, psikolojik baskılar.
7. Genito-Pelvik Ağrı/Penetrasyon Bozukluğu (Genito-Pelvic Pain/Penetration Disorder)
- Belirtiler: Cinsel ilişki sırasında pelvik ağrı, vajinal kasılmalar (vajinismus), giriş sırasında korku veya kaygı.
- Nedenleri: Fiziksel rahatsızlıklar, geçmiş travmalar, cinsel ilişkiye dair yanlış inançlar.
8. Madde/İlaç Kullanımına Bağlı Cinsel İşlev Bozukluğu
- Belirtiler: İlaçların veya maddelerin kullanımı sonrasında cinsel işlevde bozulma.
- Nedenleri: Alkol, uyuşturucu veya reçeteli ilaçların yan etkileri.
9. Cinsel İşlev Bozukluğu Belirtilerinin Belirgin Nedeni Olmayan Durumlar (Other Specified/Unspecified Sexual Dysfunction)
- Tanım: Yukarıdaki kategorilere uymayan, ancak cinsel işlevi önemli ölçüde etkileyen diğer durumlar.
Tanı Kriterleri ve Değerlendirme
- Belirtiler en az 6 ay sürelidir.
- Belirtiler, kişide klinik olarak belirgin sıkıntıya neden olur.
- Sorunlar başka bir tıbbi durum, madde kullanımı veya ilişki sorunlarıyla tamamen açıklanamaz.
DSM-5, cinsel işlev bozukluklarını bireylerin kültürel ve sosyal bağlamını dikkate alarak değerlendirilmesini önerir. Bu bozuklukların tedavisi, bireyin ihtiyaçlarına ve belirtilerin nedenine bağlı olarak psikoterapi, ilaç tedavisi veya çift terapisi içerebilir.