Sosyal Anksiyete Bozukluğu, diğer adıyla Sosyal Fobi, kişinin sosyal ortamlarda veya performans gerektiren durumlarda yoğun kaygı, korku ve utanma hissetmesiyle karakterize edilen bir anksiyete bozukluğudur. Bu durum, bireyin günlük yaşamını, ilişkilerini ve işlevselliğini olumsuz etkiler.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Belirtileri:
- Fiziksel belirtiler:
- Çarpıntı
- Terleme
- Titreme
- Kızarma
- Mide bulantısı
- Duygusal belirtiler:
- Rezil olma veya yargılanma korkusu
- Sosyal ortamlarda küçük düşme endişesi
- İnsanların dikkatinin üzerlerinde olduğu hissi
- Davranışsal belirtiler:
- Sosyal durumlardan kaçınma
- Konuşma, sunum yapma veya tanışma gibi aktivitelerden kaçınma
- Göz teması kurmaktan kaçınma
Yaygın Kaygı Durumları:
Sosyal anksiyete bozukluğu (SAB), kişinin sosyal ortamlarda veya performans gerektiren durumlarda yoğun kaygı yaşadığı bir durumdur. Genellikle şu durumlarda ortaya çıkar:
1. Performans Gerektiren Durumlar
- Topluluk önünde konuşma: Sunum yapmak, bir toplantıda fikir beyan etmek, sahnede konuşma yapmak gibi durumlar.
- Sınav veya test ortamları: Özellikle başkalarının gözlemlediği durumlarda performans göstermek.
- İş görüşmeleri: Kendini ifade etme gerekliliği nedeniyle yoğun kaygı yaşanabilir.
- Spor veya müzik gibi aktivitelerde performans sergileme: İzlenme ve değerlendirilme kaygısı nedeniyle stres artabilir.
2. Sosyal Etkileşim Gerektiren Durumlar
- Yeni insanlarla tanışmak: İlk izlenim oluşturma endişesi.
- Partiler veya kalabalık sosyal etkinlikler: İnsanlarla konuşma ve sosyalleşme zorunluluğu hissetme.
- Otorite figürleriyle konuşma: Öğretmen, işveren veya diğer yetkili kişilerle iletişim kurarken yoğun kaygı yaşanabilir.
- Flört veya romantik ilişkiler: İlgisini belli etme ya da duygularını ifade etme durumlarında utanma veya reddedilme korkusu.
3. İzlenme veya Değerlendirilme Korkusu Yaratan Durumlar
- Yemek yerken ya da bir şey içerken izlenmek: Başkalarının kişinin nasıl göründüğünü veya davrandığını değerlendirdiği düşüncesi.
- Küçük gruplarda konuşmak: Özellikle grup tartışmalarında fikir beyan ederken eleştirilme korkusu.
- Telefonla konuşmak: Telefon görüşmesi yaparken yanlış bir şey söyleme endişesi.
- Göz teması kurmak: Başkalarının bakışlarını doğrudan hissetmek rahatsızlık yaratır.
4. Eleştiriye Maruz Kalma Korkusu
- Hata yapmak: Özellikle bir işte veya topluluk içinde hata yapmaktan çekinme.
- Başkaları tarafından yargılanma korkusu: Davranışlarının, konuşmalarının veya görünüşünün başkaları tarafından eleştirileceği endişesi.
- Olumsuz geri bildirim alma: Bir kişinin eleştiri ya da alaycı bir yorum yapma ihtimali kişide kaygıyı tetikler.
5. Geçmiş Travmatik Deneyimlere Bağlı Durumlar
- Geçmişte zorbalığa uğramış, eleştirilmiş veya aşağılanmış bireyler bu tür sosyal durumlarda daha fazla kaygı yaşar.
Nedenleri:
Kısaca, sosyal anksiyete bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmese de, şu faktörler etkilidir:
- Genetik yatkınlık: Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü
- Beyin kimyası: Serotonin gibi nörotransmitterlerin dengesizlikleri
- Çevresel faktörler: Travmatik sosyal deneyimler, zorbalık veya aşağılanma
- Kişilik özellikleri: Çekingen ve hassas kişilik yapısı
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Tedavi Yöntemleri:
- Psikoterapi:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kişinin olumsuz düşüncelerini yeniden yapılandırmayı ve başa çıkma stratejileri geliştirmeyi hedefler.
- Maruz bırakma terapisi: Korkulan sosyal durumlarla kademeli olarak yüzleşmeyi içerir.
- İlaç Tedavisi:
- Antidepresanlar (özellikle seçici serotonin geri alım inhibitörleri – SSRI’lar)
- Anksiyolitikler (kısa süreli kullanım için)
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Düzenli egzersiz
- Meditasyon ve nefes egzersizleri
- Sosyal beceri geliştirme kursları
